Lesona A'oa'oina i Pennsylvania

Saunia e Keith McAleer  

O se fiafiaga le avea ma sui o Tree Davis i lenei tausaga i Paaga i le Community Forestry National Conference i Pittsburgh (faafetai tele i Kalefonia ReLeaf mo le faia o loʻu auai e mafai!). O le fonotaga fa'aletausaga a Pa'aga o se avanoa fa'apitoa mo tagata e le o ni tupe mama, arborists, lala sooupu a le malo, saienitisi ma isi tagata tomai faapitoa laau e o mai faatasi i fesoʻotaʻiga, galulue faʻatasi, ma aʻoaʻo e uiga i suʻesuʻega fou ma faiga sili e aumai i le fale e fesoasoani e fausia atili le natura i totonu o tatou taulaga. .

 

Ou te lei alu muamua lava i Pittsburgh, ma sa ou fiafia i lona lanu matagofie o le tautoulu, mauga, vaitafe ma le tamaoaiga o talafaasolopito. O le fefiloi o le taulaga o fausaga fou fa'aonaponei ma fale maualuluga fa'afefiloi ma piliki tuai colonial na fausia ai se lagi mata'ina, ma faia mo se savaliga manaia. O le taulaga e siosiomia e vaitafe e fausia ai se peninsula e pei o Manhattan poʻo Vancouver, BC. I le pito i sisifo o le taulaga, o le vaitafe o Monongahela (o se tasi o nai vaitafe i le lalolagi e tafe atu i matu) ma le vaitafe Allegheny e feiloai e fausia ai le malosi o Ohaio, ma fausia ai se fanua tafatolu o loʻo taʻua ma le alofa e tagata o le "The Point". Ua tele faatufugaga ma ua pisi le aai i tupulaga talavou o loo galulue e fausia ni galuega. O le mea e sili ona taua (mo i matou e fiafia i laau), e tele laau laiti o loʻo totoina i tafatafa o vaitafe ma totonu o le taulaga. Oka se nofoaga manaia mo se konafesi laau!

 

E lei umi ae ou iloa atili pe na faapefea ona oo mai nisi o lenei laau fou. I se tasi o folasaga e sili ona manatua pea o le konafesi, Laau Pittsburgh, o le Western Pennsylvania Conservancy, ma Davey Resource Group na tuuina atu a latou Fuafuaga Sili o Vaomatua i taulaga mo Pittsburgh. O la latou fuafuaga na fa'aalia moni ai le fa'atupuina o faiga fa'apa'aga i le va o tagata e le o ni polofiti ma fa'alapotopotoga a le malo i le lotoifale, fa'aitulagi, ma le setete atoa e mafai ona maua ai se taunu'uga e le mafai e se tasi vaega ona ausia e ia lava. O se agaga fiafia le vaai atu i se fuafuaga a nuu mo laau i soo se vaega o le malo, talu ai o le mea e fai e se tasi nuu, o le a aafia ai le tuaoi ma le isi itu. O lea la, o Pittsburgh o loʻo i ai se fuafuaga lelei o laʻau. Ae na faapefea ona vaai le upu moni i le eleele?

 

Ina ua maeʻa se taeao pisi i le Aso 1 o le konafesi, na mafai ai e le au auai ona filifili e fai se tafaoga e matamata i laau (ma isi vaaiga) i Pittsburgh. Sa ou filifilia le taamilosaga uila ma ou te lei faanoanoa. Na matou vaaia le oak fou ma maples i autafa o le vaitafe – o le tele o i latou na totō i nofoaga muamua o fale gaosi oloa sa tumu muamua i vao. Sa matou uia fo'i le uila vilivae o lo'o tausia ma fa'aoga lelei Fa'asagaga o Duquesne, ose auala nofoaafi (po'o se mea fa'afiafia), tasi o le lua o totoe i Pittsburgh. (Na matou aʻoaʻoina e masani ona toʻasefulu, ma o se auala masani lea e feoaʻi ai i le tele o pisinisi a Pittsburgh). O le mataʻina o le vaaia o le 20,000th laau na totoina e le Western Pennsylvania Conservancy's Tree Vitalize program lea na amata i le 2008. E luasefulu afe laau i totonu o le lima tausaga o se mea ofoofogia na ausia. E foliga mai, o le 20,000th laau, o se oak paepae taufusi, pe tusa ma le 6,000 pauna le mamafa ina ua totoina! E foliga mai o le fausiaina o le Urban Forest Master Plan ma aofia ai le tele o paaga na foliga lelei foi i luga o le eleele.

 

Ae ui i lea, o nisi oi tatou e fiafia i laʻau e le fia ioeina, o faiga faʻapolokiki e mautinoa lava o se vaega o le fausiaina o nuʻu malolosi i laau. O le Koneferenisi a Pa'aga sa iai le taimi talafeagai e tusa ai ma lenei mea, ona o le Aso Lua o le Aso Palota. O le pulenuu fou o Pittsburgh sa i ai i le faasologa e lauga ai, ma o loʻu manatu muamua lava Ae fa'apefea pe ana le manumalo i le palota anapo…po o le a tautala le isi tama?  Na vave ona ou iloa, o le pulenuu fou, Bill Peduto, o se failauga faatuatuaina e pei o isi, talu ai na manumalo o ia i le palota i le po ua mavae i le 85% o le palota! E le leaga mo se tagata e le o nofoia. Na fa'aalia e Mayor Peduto lona fa'amaoni i la'au ma vaomatua i le taulaga e ala i le tautala atu i le aofia o tagata e fiafia i la'au e le sili atu i le 2 itula o moe. Na ia taia aʻu o se pulenuu e fetaui ma le talavou, fou, ma le malamalama i le siosiomaga o Pittsburgh sa ou oo i ai. I se tasi taimi na ia fai mai ai o Pittsburgh sa masani ona avea ma "Seattle" o le US ma ua sauni o ia mo Pittsburgh e toe manatu o se nofoaga mo tusiata, tagata suʻesuʻe, faʻafouga, ma le siosiomaga.

 

I le Aso 2, na saunoa ai le Senator Jim Ferlo i le fono o laau. Na ia fa'atusalia le fa'amoemoe o Mayor Peduto e uiga i le lumana'i va'aiga o le setete, ae na ia tu'uina atu fo'i se lapata'iga mata'utia e uiga i le a'afiaga o lo'o i ai i Pennsylvania. E pei ona mafai ona e vaʻai i luga o lenei faʻafanua o Pennsylvania fracking, Pittsburgh o loʻo siosiomia e le fracking. E tusa lava pe galulue malosi Pittsburghers e fausia se taulaga gafataulimaina i totonu o le taulaga, o loʻo i ai luitau tau le siosiomaga i fafo atu o tuaoi. E foliga mai o le tele o faʻamaoniga e taua tele le galulue faʻatasi o faʻalapotopotoga faʻapitonuʻu, faʻaitulagi, ma setete atoa e ausia le faʻaauau ma se siosiomaga sili atu.

 

O se tasi o folasaga e sili ona ou fiafia i ai i le Aso 2 o le Presentation a Dr. William Sullivan Laau ma le Soifua Maloloina o Tagata. O le toʻatele o i tatou e foliga mai o loʻo i ai se lagona faʻapitoa e faapea "E Lelei Laʻau," ma o matou i totonu o le vaomatua i le taulaga e faʻaalu le tele o taimi e talanoa ai e uiga i le aoga o laau mo lo tatou siosiomaga, ae faapefea le aafiaga o laau i o tatou lagona ma le fiafia ? Na folasia e Dr. Sullivan le faitau sefulu o tausaga o suʻesuʻega e faʻaalia ai o laau e iai le mana e fesoasoani ia i tatou e faʻamalolo, galulue faʻatasi, ma fiafia. I se tasi o ana suʻesuʻega talu ai nei, na faʻamamafa ai e Dr. Sullivan mataupu e ala i le faʻatonuina o latou e fai faʻafitauli faʻafitauli faifaipea mo le 5 minute (e foliga popole!). Na fua e Dr. Sullivan le maualuga o le cortisol o le mataupu (le hormone e faatonutonu ai le popole) a'o le'i faia ma pe a uma le 5 minute. Na ia iloa o mataupu na matua maualuga atu le maualuga o le cortisol pe a maeʻa le 5 minute o le toesea e faʻaalia ai ua sili atu le mamafa. Mulimuli ane, sa ia faaali atu nisi o mataupu o ata o fanua lafulafua, sima, ma nisi o laufanua ma ni nai laau, ma nisi o laufanua e tele laau. O le a le mea na ia mauaina? Ia, na ia iloa ai o mataupu na matamata i laufanua e tele atu laau e maualalo le maualuga o le cortisol nai lo mataupu na matamata i laufanua e itiiti ifo laau o lona uiga o le na o le tilotilo i laau e mafai ona fesoasoani ia i tatou e faʻatonutonu cortisol ma faʻaitiitia ai le popole. Matagofie!!!

 

E tele mea na ou aʻoaʻoina i Pittsburgh. O loʻo ou tuʻuina atu faʻamatalaga aoga e le gata e uiga i auala faʻasalalau faʻasalalau, faʻataʻitaʻiga sili ona lelei o sailiga tupe, aveese vao ma mamoe (moʻi!), Ma le taʻavale vaʻa matagofie na mafai ai e tagata auai ona faia atili fesoʻotaʻiga ma fesoasoani tatou te vaʻai i mea tatou te faia mai se isi vaaiga. E pei ona fa'amoemoe se tasi, o vaomatua i le taulaga e matua ese lava i Iowa ma Georgia nai lo Davis. O le aʻoaʻoina e uiga i vaaiga eseese ma luʻitau na fesoasoani ia te au e malamalama ai o le totoina o laau ma le fausiaina o nuu e le gata i tuaoi o le taulaga ma o tatou uma lava i lenei mea. Ou te faʻamoemoe o isi tagata na auai i le lagona tutusa, ma e mafai ona tatou faʻaauau pea ona fausia se fesoʻotaʻiga i totonu o tatou lava taulaga, setete, atunuʻu, ma le lalolagi e fuafua mo se siosiomaga sili atu i le lumanaʻi. Afai ei ai se mea e mafai ona faʻapotopotoina i tatou uma e faia se lalolagi sili atu le fiafia, maloloina, o le malosi o laau.

[itula]

Keith McAleer o le Faatonu Sili o Laau Davis, o se sui o le California ReLeaf Network.