Pa Chilumba cha Urban Heat, Zippy Red Oaks
Wolemba DOUGLAS M. MAIN
The New York Times, Epulo 25, 2012
Mbande za oak wofiira ku Central Park zimakula mofulumira kuwirikiza kasanu ndi katatu kuposa momwe azibale awo amalima kunja kwa mzindawo, mwina chifukwa cha "chilumba cha kutentha" kumatauni, Ofufuza a University of Columbia akutero.
Ofufuzawo adabzala mbande za oak wofiira m'chaka cha 2007 ndi 2008 m'malo anayi: kumpoto chakum'mawa kwa Central Park, pafupi ndi 105th Street; m'madera awiri m'nkhalango ku Hudson Valley; ndi pafupi ndi malo a Ashokan Reservoir mumzinda wa Catskill pamtunda wa makilomita pafupifupi 100 kumpoto kwa Manhattan. Pofika kumapeto kwa chilimwe chilichonse, mitengo yamzindawu inali itachulukitsa kasanu ndi katatu kuposa yomwe idakulira kunja kwa mzindawu, malinga ndi kafukufuku wawo, wofalitsidwa m'magazini ya Tree Physiology.
"Mbeu zinakula kwambiri mumzindawu, ndikuchepa kukula pamene mukupita kutali ndi mzindawo," adatero wolemba kafukufukuyu, Stephanie Searle, yemwe anali wophunzira pa yunivesite ya Columbia pamene kafukufuku anayamba ndipo tsopano ndi wofufuza za biofuels pa. Bungwe la International Council on Clean Transportation ku Washington.
Ofufuzawo akuganiza kuti kutentha kwa Manhattan - mpaka madigiri eyiti usiku kuposa kumidzi - kungakhale chifukwa chachikulu cha kukula kwa mitengo ya oak ku Central Park.
Komabe kutentha mwachiwonekere ndi chimodzi chokha cha kusiyana pakati pa malo akumidzi ndi akumidzi. Kuti alekanitse gawo lomwe thermostat idachita, ochita kafukufuku adakwezanso mitengo yathundu m'malo a labotale pomwe zinthu zonse zinali zofanana, kupatula kutentha, komwe kunasinthidwa kuti kutsanzire mikhalidwe kuchokera kumadera osiyanasiyana. Zoonadi, iwo adawona kukula mofulumira kwa mitengo ya thundu yomwe imakwezedwa m'madera otentha, ofanana ndi omwe amawonekera m'munda, Dr. Searle adati.
Zomwe zimatchedwa chilumba cha kutentha kwa m'tawuni nthawi zambiri zimakambidwa motsatira zotsatira zomwe zingakhale zoipa. Koma kafukufuku akusonyeza kuti zikhoza kukhala zothandiza kwa zamoyo zina. "Zamoyo zina zimatha kuchita bwino m'matauni," wolemba wina, Kevin Griffin, katswiri wa zamankhwala ku Lamont-Doherty Earth Observatory ku Columbia, adatero m'mawu ake.
Zotsatira zikufanana ndi a 2003 kuphunzira mu Natural yomwe inapeza mitengo yokulirapo pakati pa mitengo ya popula yokwezedwa mumzindawu kuposa yomwe imamera m'madera ozungulira. Koma kafukufuku wapano adapita patsogolo ndikudzipatula kwa kutentha, Dr. Searle adati.
Red oak ndi achibale awo amalamulira nkhalango zambiri kuchokera ku Virginia kupita kumwera kwa New England. Zomwe zachitika pamitengo yofiyira ya Central Park zitha kuwonetsa zomwe zingachitike m'nkhalango kwina komwe kutentha kumakwera zaka zambiri zikubwera ndikusintha kwanyengo, ofufuzawo adati.